Een fotoreportage
Het vijftiende seizoen van Uitgelezen ging 17 oktober van start in Vooruit. Onder presentatie van Fien Sabbe bespraken panelleden Anna Luyten, Hilde Van Mieghem en Dimitri Verhulst drie boeken. Voor de gelegenheid kregen ze in deze 293e aflevering hulp van extra panelleden: antropologe Ching Lin Pang en schrijver en literatuurrecensent Roderik Six. Boeken op tafel waren De Sympathisant (Viet Thanh Nguyen), Fahrenheit 451 (Ray Bradbury) en De Cirkel (Dave Eggers).
De Sympathisant
De Sympathisant van Viet Thanh Nguyen vertelt het verhaal van een spion in de Vietnamoorlog. Een kapitein in dienst van het Zuid Vietnamese leger doet zijn verhaal. Samen met de generaal maakt hij een lijst van uitverkorenen die met de allerlaatste Amerikaanse troepen mee mogen naar de Verenigde Staten. De generaal en zijn landgenoten beginnen een nieuw leven in Los Angeles. Wat volgt is een vertelling waaruit blijkt dat de Vietnamezen zich toch niet helemaal welkom voelen in het land dat eerder aan hun zijde streed. Ondertussen observeert de kapitein de groep en brengt hij verslag uit aan een meerdere in de Vietcong.
Chin Ling Pang, antopologe verbonden aan de universiteit van Antwerpen en Leuven, opent het gesprek: “Het is een heel lijvig boek en de structuur is behoorlijk ingewikkeld. Nguyen schrijft eigenlijk als een academicus. Tijdens het lezen moet je goed opletten, de meeste personages hebben bijvoorbeeld geen naam.” Hilde Van Mieghem beaamt: “Ik ben compleet verloren gelopen in het verhaal en wist heel vaak niet meer wie wie was. Ik ben vier of vijf keer opnieuw begonnen, met als resultaat dat ik het boek niet uitgelezen heb.” Toch is het niet enkel kritiek bij Van Mieghem. “Ik heb wel genoten van zijn taal, hij is soms zeer geestig en spits.”
Over dat geestige aspect heeft Dimtri Verhulst een anekdote die de zaal tot schaterlachen brengt. “We zaten net in de coulissen over dit boek te praten en het ging over een masturbatie scène met een inktvis. Ik wist het niet meer.” Onder luid gelach van het publiek bekent Van Mieghem deze scène niet vergeten te zijn. Verhulst: “Je moet je voorstellen: iemand masturbeert met een inktvis en je weet het niet meer. Dat is tekenent voor dit boek: het gaat zo ongelooflijk veel kanten op.”
Maar ook de serieuze kant van het verhaal wordt belicht. Chin Ling Ping: “Ik denk dat het de bedoeling is van de auteur om een Vietnamese stem te laten horen in de Amerikaanse context. In Amerika hoor je in de reconstructie van de Vietnamoorlog maar weinig de stem van de Vietnamezen zelf.” Dimitri Verhulst sluit zich hier maar gedeeltelijk bij aan. “Ik heb het gevoel dat dit boek eigenlijk niet over de Vietnamoorlog gaat, maar juist over iemand die in twee culturen moet leven en in geen van de twee thuis is.” Hilde Van Mieghem beaamt dit en Chin Lin Ping sluit aan met een belangrijke quote uit het boek. ‘Jij bent niet de helft van iets, maar je bent het dubbele van alles.’ Dit is een uitspraak die de moeder van de kapitein doet in het boek, waarin de oplettende lezer een belangrijk thema kan ontdekken. Chin Lin Ping: “Identeit is een van de grote thema’s in De Sympathisant. De quote van de moeder wil zeggen dat hij niet tussen twee culturen zit, maar dat hij er in twee tegelijkertijd zit en dat verrijkt hem als persoon.”
Het oordeel: Pullitzer Prijs winnaar Viet Thanh Nguyen brengt met De Sympathisant een goed geschreven, maar ingewikkeld verhaal.
Fahrenheit 451
Fahrenheit 451 speelt zich af in de 24e eeuw wanneer boeken verboden zijn, want literatuur doet nadenken, zaait twijfel en onrust. Boeken worden vernietigd door brandweermannen die geen water, maar vuur spuiten. Het hoofdpersonage Guy Montag is zo’n brandweerman en het is zijn taak om alle boeken in de stad te verbranden. Na een ontmoeting met zijn buurmeisje Clarisse gaat hij twijfelen aan zijn missie. Is het wel juist om literatuur tot de vlammenzee te verbannen?
Hilde Van Mieghem: “Ik vond het een prachtig boek. Fahrenheit 451 is zeer poëtisch, filosofisch en absoluut niet verouderd.” Dimitri Verhulst kan niet anders dan hierbij aansluiten. “Het is het oudste boek van de drie die we gelezen hebben, maar met voorsprong het modernste. Het is het enige boek waarin de auteur ook stilistisch probeert uit te drukken wat hij wil zeggen. Hij verlaat het niveau van de gewone tekst en probeert literatuur te maken.” Ook Anna Luyten is het eens met Van Mieghem en Verhulst. “Fahrenheit 451 is een voorbeeld van het meta-modernisme, waarin men pijnpunten van de maatschappij aanhaalt, maar tegelijkertijd ook een bepaalde hoop in het verhaal steekt. Hoe apocalyptisch dit boek ook is, in al die neergang zit een pleidooi voor aandacht, een pleidooi tegen oppervlakkigheid.”
In Fahrenheit 451 heeft televisie het gedrukte woord verdrongen. Wat telt is het leven op tv. Hilde Van Mieghem: “Tv-personages zijn je familie en haast belangrijker dan het echte leven.” Een ander pluspunt ziet Van Mieghem in het personage Clarisse. “Ik vind het jonge meisje ontzettend poëtisch en mooi.” Anna Luyten haakt aan: “Clarisse is eigenlijk degene die de wereld opent voor Montag en die ook hele mooie vragen stelt. Ze is niet in de apathie van die maatschappij vervallen, ze is nog nieuwsgierig naar de wereld.” Dimitri Verhulst is het niet eens met de dames. “Dat frisse kind vond ik dan weer een cliché. Ik dacht goh, weer een oudere man die verliefd wordt op een jong meisje.. Gelukkig duurt het maar eventjes.”
Roderik Six heeft een ander punt van kritiek. “Ik vind het einde net iets te hoopvol. Ik heb mijn post-apocalyptische boeken graag depressief op het einde.” Verhulst reageert: “We moeten ook af en toe ongelukkig worden van boeken.” Hilde Van Mieghem is het niet eens met de mannen: “Ik vond het helemaal niet zo’n hoopvol einde, maar eerder desastreus.”
Het oordeel: Deze poëtische klassieker uit 1953 is nog altijd actueel en weet de pijnpunten van onze maatschappij bloot te leggen.
De Cirkel
Mae Holland voelt zich de gelukkigste mens op aarde als ze wordt aangenomen bij de Cirkel, het machtigste internetbedrijf ter wereld. De visie van De Cirkel: Alles wat gebeurt moet openbaar zijn. Privacy is diefstal. Geheimen zijn leugens. Mae laat zich meeslepen door de energie van het bedrijf in een wereld waarin alleen de online identiteit telt.
Roderik Six: “De opzet van De Cirkel is duidelijk: Dave Eggers wil waarschuwen voor de gevolgen van sociale media. Daarmee laat hij zijn roman op zich wel een beetje in de steek, maar ik vind dat niet zo erg, omdat ik vind dat een auteur zich dat af en toe mag permitteren als hij iets urgents te vertellen heeft over de maatschappij.” Dimitri Verhulst is het hier duidelijk niet mee eens. “Dit boek is in 2013 geschreven en toen vond ik die waarschuwing voor social media al oud nieuws. Het is heel goed dat auteurs als Dave Eggers daarmee bezig zijn; ik vind dat een zeer relevante vraagstelling, maar Eggers blijft enorm op de oppervlakte.” Anna Luyten: “Er wordt iets aangeraakt, maar hij gaat er niet op verder. Bovendien is het personage Mae ook heel plat.”
Hilde van Mieghem heeft ook haar vraagtekens bij Mae. “Ik vind het toch wel vreemd dat zij geen enkele kritische bedenking heeft. Ze slikt alles voor waar. Ze vindt alles fantastisch, ze wil er zo graag bijhoren.” Roderik Six ziet die constante happyness juist als een sterk punt. “Het interessante aan deze roman is dat het, in tegenstelling tot andere post-apocalyptische romans zoals 1984, hier heel happy is. De CEO’s van de Cirkel bedoelen het goed. Ze hebben echt de hoop om in de toekomst ziektes te genezen en criminaliteit uitroeien.” Dimitri Verhulst voegt toe: “Het geluk in het boek is natuurlijk ook een knipoog naar het hele Facebookgebeuren, waar iedereen altijd maar toont dat hij gelukkig is.”
Het oordeel: De Cirkel behandelt een interessante thematiek, maar blijft te veel op de oppervlakte om echt zeer te doen.
Deze editie van Uitgelezen genoot van een prachtige omkadering. Singer-songwriter Sioen zorgde voor een muzikaal intermezzo en daarnaast las Dimitri Verhulst voor uit zijn nieuwe bundel Stoppen met roken in 87 gedichten. Aan het einde van de avond gaf ieder panellid nog een boekentip aan het publiek:
- Hilde Van Mieghem tipt Jij zegt het (Connie Palmen)
- Anna Luyten tipt Zijn Bloedige Plan (Graeme Macrae Burnet)
- Dimitri Verhulst tipt Ulysses (James Joyce)
- Roderik Six tipt Max, Mischa & het Tet-offensief (Johan Harstad)
UITGELEZEN NOVEMBER
Dinsdag 21 november vindt er opnieuw een editie van Uitgelezen plaats in Vooruit. Ditmaal schuiven Jeroen Olyslaegers en Samira Bendadi aan bij Anna Luyten in het panel. Boeken op tafel zijn De tolk van Java (Alfred Birney), Het museum van oorlog (Claudio Magris) en Exit West (Mohsin Hamid).