Wanneer wij samen zijn: van Tambaredjo tot Paramaribo en IJmuiden

Titel
Wanneer wij samen zijn
Auteur
Karin Amatmoekrim
Uitgeverij
Prometheus
Jaar
2006
Pagina's
294

Karin Amatmoekrim bezit de kracht om levensechte personages op papier te zetten. In Wanneer wij samen zijn vertelt ze het verhaal van drie generaties van een Javaanse familie in Suriname en Nederland. Wagiman ontmoet zijn toekomstige vrouw Soemi op de dag waarop zij tegen haar zin met een andere man trouwt. Samen vluchten ze. Het is het begin van een duizelingwekkende reis die van het stille dorp Tambaredjo, via het drukke Paramaribo, op een vrachtschip over de wereldzee leidt en eindigt in de Nederlandse havenstad IJmuiden. Vanaf de eerste pagina werd ik dit familieverhaal over armoede, verdriet en liefde ingezogen. Deze warme familie moet heel wat obstakels overwinnen, maar houdt zich staande door de onderlinge liefde. Alle familieleden hebben stuk voor stuk mijn hart gestolen.

Het lot van de mensen hoeft niet altijd in grote heldendaden of overwinningen te liggen, maar kan ook bestaan uit het liefhebben van elkaar. En uit het stichten van een nieuwe familie, sterk genoeg om tegenslagen te dragen, liefdevol genoeg om samen te zijn, zelfs wanneer ze van elkaar gescheiden zijn.

Wanneer wij samen zijn - Karin Amatmoekrim

Op het Surinaamse platteland

Wanneer wij samen zijn is een verhaal in drie delen. We starten in  het dorpje Tambaredjo. De lezer is getuige van de eerste ontmoeting van de jonge Wagiman en Soemi – die samen vluchten om een bestaan op te bouwen op het Surinaamse platteland. Dat Soemi met een andere man getrouwd is lijkt Wagiman niet te deren. De roddels uit het dorpje evenmin. Met zijn tweeën bouwen ze een prachtig huis en krijgen een heleboel kinderen. Wanneer Soemi overlijdt, laat ze niet alleen een ontroostbare Wagiman achter maar ook elf kinderen. Hoewel vader zijn best doet, lijkt het gezin langzaam maar zeker uit elkaar te vallen. In ieder geval in geografische zin: de kinderen waaieren uit over Suriname en sommigen vertrekken zelfs naar het verre Nederland.

Na het overlijden van haar moeder vindt Soeratijem onderdak bij haar zus Esselien, die van kinds af aan ‘gekweekt’ werd door een rijke familie. Het leven in het luxehuis in Paramaribo is voor Soeratijem een enorm contrast met haar geboortedorp. Ze gaat naar school en haalt goede cijfers, maar mist haar vader, de drukte van het gezin en het platteland. Wanneer ze verliefd wordt en zwanger raakt, lijkt alles voor niets te zijn geweest. Uiteindelijk trouwt ze met de Nederlander Fokke Boersma en komt ze terecht in IJmuiden. Er volgen nog twee kinderen voordat Fokke haar in de steek laat. Helemaal alleen blijft ze achter in het kille flatgebouw. Ze heeft enkel het gezelschap van haar kinderen en toenemende geldproblemen  De gedachte aan haar familie, alsook de bezoekjes en de telefoongesprekjes zorgen dat ze zich staande weet te houden.

Wanneer wij samen zijn - Karin Amatmoekrim

Ontvangst in Nederland

Deborah is de oudste dochter van Soeratijem, een jong meisje dat scherpe observaties maakt. Ze ziet de manier waarop de Nederlanders haar moeder en haar behandelen. Hoe ze opscheppen met hun ‘zwarte vriendin’ en tegelijkertijd klagen over ‘de Turken’. Hoe racisme diep in de Nederlandse samenleving verankerd zit.

Ze leerde het excuus van witte mensen kennen als ze bruine mensen te vriend wilden houden: ‘Ze bedoelen jou niet, Soen.’

Vooral in het verhaal van Deborah zie ik overeenkomsten met andere boeken van Karin Amatmoekrim. Net als in Tenzij de vader en Het gym heeft de schrijfster verschillende autobiografische elementen in het boek verwerkt. Bovendien kijkt ze opnieuw kritisch naar de Nederlandse maatschappij.

Ze voelde het constant, die stiekeme, verborgen gedachten van de Hollandse mensen. Ze deden alsof ze buitenlanders heel gewoon en aardig vonden, maar het waren slechte leugenaars. Kinderen zeiden het gewoon, terwijl hun ouders ze in het openbaar berispten maar thuis voedden met hun vooroordelen.

Het gym - Karin Amatmoekrim

Een prachtige familiekroniek

In Wanneer wij samen zijn leren we ontzettend veel personages kennen, maar toch is dit nergens verwarrend. Het verhaal wordt voorafgegaan door een stamboom waar je iedereen in terug kunt vinden. Bovendien hebben alle personages een duidelijke eigen persoonlijkheid. Doordat de schrijfster gebruik maakt van een alwetende verteller, kun je soms zelfs in het hoofd kijken van verschillende bij-personages. Dit maakt het verhaal ontzettend rijk en volledig. Het boek voelt aan zoals het leven: een kronkelige weg met vele zijweggetjes.

Karin Amatmoekrim schuwt de moeilijke thema’s niet in deze familiegeschiedenis. Wagiman en Soemi maken verschillende arme periodes door. Op sommige momenten is het moeilijk om alle monden te voeden. Toekinem verliest twee keer een jong kind – een ontvoering en een onverwacht overlijden. Daarnaast moet Soeratijem opboksen tegen huiselijk geweld en een alcoholistische man, alsook de niet altijd even vriendelijke ontvangst in Nederland. Zelfs de jonge Deborah krijgt van kinds af aan te maken met racisme.

In Wanneer wij samen zijn vertelt Karin Amatmoekrim het verhaal van een Javaans-Surinaamse familie. De roman neemt vele zijpaden, net als het leven zelf, maar weet de lezer geen seconde te vervelen. Vanaf de eerste pagina voel je de verbondenheid met de personages. Amatmoekrim schrijft op een tedere en oprechte manier over de verschillende familieleden. De drie generaties leggen een bijzondere reis af, die eindigt in Nederland. 

Wanneer wij samen zijn - Karin Amatmoekrim

Meer leestips?

Schrijf je in voor de nieuwsbrief
en ontvang ongeveer maandelijks verse boekentips!